اخترشناسی دقيق بدون دوربين

ابوالحسين عبدالرحمان الصوفی رازی در ری زاده شد.

پدرش از درويشان وارسته زادگاهش بود و آغازه‌های ادبيات فارسی و عربی را به فرزندش آموخت. اما او شيفته دانش‌های تجربی به ويژه رياضيات و اخترشناسی بود.

از هنگام كودكی و جوانی او آگاهی درستی در دست نيست تا اينكه خود در مقدمه كتاب ماندگارش "صور الكواكب" از سال ۳۲۶ خورشيدی (در ۴۴ سالگی) ياد می‌كند كه برای پژوهش‌های اخترشناسی به شهرهای گوناگون از جمله دينور رفت و سپس دو سال در اصفهان ماند تا اينكه عضدالدوله ديلمی از دودمان بوييان به فرمانروايی فارس رسيد و او را به استادی خود در رياضيات و اخترشناسی برگزيد و به شيراز برد.

او در آنجا نخست يک كره آسمانی برای عضدالدوله ساخت و محاسبات دقيق صورت‌های فلكی و موضع ستارگان را برای او تشريح كرد. اين كره هم اكنون در موزه قاهره نگهداری می‌شود.

۶۱ ساله بود كه برجسته‌ترين اثرش يعنی همان "صور الكواكب" را به پايان رساند و در آن با محاسبه درخشندگی ستارگان و شكل‌های آنها در صورت‌های فلكی، موضع و اندازه بيش از ۱۰۰۰ ستاره را مشخص كرد:

"اخترشناسان دو دسته‌اند: گروهی كه هوادار بطلميوس‌اند و در پی رصد و شناخت ستارگان‌اند و دسته‌ای كه از اعراب پيروی می‌كنند و بيشتر به دنبال تسير صورت‌های فلكی هستند و از نظر علمی ابتدایی‌ترند".

حدود ۳۰۰ سال بعد خواجه نصيرالدين طوسی كتاب او را از عربی به فارسی گرداند.

۷۰۰ سال پس از او گاليله ايتاليايی همان محاسبه‌ها را با تلسكوپ انجام داد اما به دقت رازی نرسيد تا اينكه تازه در سده ۱۹ اخترشناس آلمانی آرگلِندِر بی ذكر نام رازی و كتاب او محاسبه‌های دانشمند ايرانی را در كتابش آورد و پس از چندی "صور الكواكب" از كتابخانه‌ای در پاريس سر درآورد و معرفی شد.

هم اكنون به ياد او نُه نقطه در كره ماه نامگذاری شده است. فقط نامش را به غلط "آزوفی" azofi نوشته‌اند.

هنوز آشكار نشده كه او چگونه توانسته بدون تلسكوپ "ستارگان سحابی" را كشف كند يعنی انبوه ستارگانی كه از فاصله بسيار دور در آسمان به شكل لكه‌های ابر مانندی ديده می‌شوند و از توده‌های گازهای ملتهب درست شده‌اند.

عبدالرحمان صوفی در ۸۲ سالگی در شيراز درگذشت.