روز جهانی آب؛ نگرانیهای روزافزون از تشدید کمبود "مایه حیات"
سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۲ روز ۲۲ مارس را "روز جهانی آب" نامید. چه راههایی برای حفاظت از آب وجود دارد؟ کدام کشورهای جهان با کمبود آب مواجهاند؟ این پرسشها تاکیدی است بر اهمیت استفاده درست از منابع آبی موجود در جهان.
کمبود آب آشامیدنی در برخی مناطق آسیا
بنابه گزارش "موسسه بینالمللی مدیریت آب"، با توجه به رشد جمعیت هند، میزان نیاز به آب آشامیدنی در این کشور در سال ۲۰۵۰ تا ۳۰ درصد نسبت به زمان حال افزایش مییابد. هم اکنون نیز برخی مناطق کشور اردن به دلیل مهاجرت بسیاری از پناهندگان با کمبود آب مواجه هستند. چین از جمله کشورهایی است که برای کشاورزی و صنایع رو به رشدش به آب فراوانی نیاز دارد.
کمبود آب در آفریقا به دلیل گرمایش جهانی
گرمایش جهانی باعث میشود که دوره خشکی در برخی مناطق طولانیتر شود، امری که در آفریقا به خشکسالی شدید و پی در پی انجامیده است. بنابه گفته مجمع بینالمللی تغییرات اقلیمی، تعداد کشورهایی که در گروه "مناطق بسیار خشک" قرار دارند، از سال ۱۹۷۰ بدینسو بیش از دو برابر شده است که کاهش کشت و برداشت محصول یکی از پیامدهای آن است.
معضل خشکسالی در ایران
ایران نیز در دو دهه اخیر با خشکسالی و کمبود آب مواجه بوده است. به طوری که در سال آبی امسال (۱۳۹۹ - ۱۴۰۰) از اول مهر تا ۱۰ اسفند ماه میزان کل ریزشهای جوی حدود ۱۰۷ میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دورهھای مشابه درازمدت ۲۶ درصد کاھش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۴۱ درصد کاھش نشان میدھد. این آمارها نشاندهنده شرایط نامناسب منابع آبی در کشور است.
"تنش آبی"
بر اساس ارزیابی معاون راهبردی و نظارت بر بهرهبرداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، تابستان ۱۴۰۰ حدود ۲۰۰ شهر ایران با تنش آبی روبرو خواهد شد. او گفت که هنوز تعداد شهرهای دارای تنش آبی مشخص نشده و این امر به میزان بارندگیها بستگی خواهد داشت.
هشدارهای پیگیر
هدایت فهمی، معاون مدیرکل دفتر برنامهریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو گفته بود: «ایران با مصرف حدود ۸۸درصد از منابع تجدیدپذیر به بحران آبی رسیده است.» به گفته او زمانی که نیازهای جامعه بیش از منابع آبی باشد، به مرز یک تنش آبی میرسد. معمولا اگر ۴۰درصد منابع آبی استفاده شود قابلقبول است، اما مصرف ۴۰ تا ۶۰درصد منابع موجب تنش آبی و ۶۰ تا ۸۰درصد بحران آب محسوب میشود.
مشکل روزافزون در عرصه کشاورزی
استفاده بدون جبران از سفرههای آب زیرزمینی در خدمت مصرف بالای آب در ایران قرار میگیرد؛ مصرفی که بیش از همه به کشاورزی عقبافتاده و غیرپیشرفته نسبت داده میشود. همین مصرف بیرویه و غیراقتصادی آب سبب شده که متوسط سرانه مصرف آب در ایران به دو برابر متوسط جهانی که ۱۵۰ لیتر است، برسد.
۵۲ شهر در وضعیت قرمز
حمیدرضا کشفی، معاون راهبردی و نظارت بر بهرهبرداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب چندی پیش (در بهمنماه ۱۳۹۹) با اشاره به وضعیت شهرهای دارای تنش آبی در تابستان سال ۱۳۹۹ گفت، "از ۱۷۰ شهر دارای تنش آبی در تابستان سال جاری معادل ۹۵ شهر در وضعیت زرد، ۲۳ شهر در وضعیت نارنجی و ۵۲ شهر در وضعیت قرمز بودهاند".
کمبود آب در آمریکای جنوبی
در آمریکای جنوبی به ویژه کشورهای شیلی، پرو و بولیوی در معرض خطر کمبود آب هستند. روستاییان همانند شهرنشینان از میزان کافی آب آشامیدنی یا از سیستم مناسب تصفیه فاضلاب برخوردار نیستند. به امید یافتن کسب و کاری برای گذران امور زندگی، هر روز شمار بیشتری از مردم شهرهای کوچک و روستاها راهی شهرهای بزرگ میشوند. رشد جمعیت و تغییرات اقلیمی دلایل کمبود آب در آمریکای جنوبی هستند.
کمبود آب در آمریکای شمالی
در شمال آمریکا نیز امکان مواجهه مردم با کمبود آب وجود دارد. برای مثال از هم اکنون در ایالت کالیفرنیا روشن است که امکان دسترسی به منابع آبی کافی حتمی نیست. منابع آبی در آمریکای جنوبی و در سراسر جهان به سبب رشد فزاینده جمعیت، گسترش شهرسازی و شهرنشینی، کشاورزی و صنعت به شکل فزایندهای در معرض آلودگی قرار دارند.
مقابله با کمبود آب در اروپا با نمکزادیی از آب دریاها
یونان و اسپانیا در میان کشورهای اروپایی بیشتر از همه با خطر کمبود آب آشامیدنی روبرو هستند. اسپانیا یکی از خشکترین کشورهای اروپایی محسوب میشود. قرار است از طریق شیرینسازی آب دریا به این مشکل پایان داده شود. در یونان برخی جزایر این کشور با کمبود آب آشامیدنی روبرو هستند. در فصل تابستان از طریق کشتی آب تصفیه شده در اختیار این جزایر قرار میگیرد.
بیماری از طریق آب آلوده و عدم رعایت نکات بهداشتی
آب آلوده و کمبود توالتهای بهداشتی سبب گسترش باکتریهای بیماریزا میشوند که تهدیدی جدی برای سلامتی انسان هستند. بنابه به گزارش محیط زیست سازمان ملل متحد سالانه سه میلیون نفر که بخش بزرگی از آنان کودکان زیر پنج سال هستند، در اثر استفاده از آب آلوده در کشورهای در حال توسعه جان خود را از دست میدهند.
راههای حفاظت از آب کدامند؟
آبی که در ظرفشویی، حمام و توالت استفاده میشود، در نهایت به چرخه آب باز میگردد. از آنجا که دستگاه تصفیه آب قادر به از بین بردن همه انواع آلودگیها نیست، آثاری از برخی از این آلودگیها همچنان در آب به جا میمانند. بنابراین از خالی کردن مواد دارویی و شیمیایی مانند رنگ در چاهک دستشویی یا چاه توالت خودداری کنید.
"روز جهانی آب" یادآور اهمیت آب و پیامدهای فاجعهبار ناشی از کمبود و توزیع نابرابر آن است. امسال شعار سازمان ملل متحد در این روز "آب برای همه" است. بنا به محاسبات موسسه منابع جهانی بیش از ۳۰ کشور در سراسر جهان با کمبود شدید آب روبرو هستند که ایران در میان ده کشور اول است. کارشناسان نیز دلایل کمبود آب را در استفاده بیرویه و بیش از حد منابع آبی میدانند؛ بدین معنا که میزان استفاده از منابع آبی بیش از میزان تولیدی است که در طبیعت صورت میگیرد. افزایش جمعیت در جهان، گرمایش زمین و آلودگی آب نیز از دیگر دلایل آن به شمار میروند.